Moederschapsverlof wordt vaak gezien als een gelukkige en idyllische periode, waarin een vrouw eindelijk vertraagt, geniet van momenten met haar pasgeboren baby en nieuwe dimensies van liefde en zorg ontdekt. Toch voelt een overgrote meerderheid van vrouwen zich in de daaropvolgende maanden eenzaam.
Het is niet jouw schuld. Volgens onderzoek ervaart tot wel 6 op de 10 Tsjechische vrouwen tijdens het moederschapsverlof een vorm van eenzaamheid. We hebben allemaal sociale contacten, het kunnen delen en begrip nodig, en de zorg voor een kind – hoe mooi ook – kan je gedurende lange weken echt afsnijden van de gewone wereld van volwassenen.
1. Waarom voelen we ons tijdens het moederschapsverlof eenzaam?
a) Wat is eenzaamheid en hoe uit het zich
Eenzaamheid is niet alleen verveling of gewoon 'er is hier niemand'. Het is een diepere emotionele toestand waarin we voelen dat we sociale contacten of kwalitatieve relaties missen. Je kunt je eenzaam voelen, zelfs als je door andere mensen wordt omringd – bijvoorbeeld een moeder die de hele dag met haar kind is, maar geen gelegenheid heeft om met een volwassene te praten, iemand te omhelzen, gehoord te worden of door een andere volwassene geaccepteerd te worden.
Eenzaamheid is natuurlijk en in zekere mate ervaren we het allemaal in verschillende levensfasen. Problematisch wordt het wanneer deze toestand uitgroeit tot een langdurig gevoel van isolatie, onze energie, vreugde en motivatie vermindert, of zelfs onze fysieke gezondheid begint te beïnvloeden. Psychologisch gaat eenzaamheid vaak samen met vermoeidheid, prikkelbaarheid, een minderwaardigheidsgevoel of verdriet. Veel vrouwen beschrijven dat ze zichzelf zijn kwijtgeraakt, of zich 'onzichtbaar' voelen.
Voor moeders op moederschapsverlof komt daar bovendien de plicht bij om voor een ander mens te zorgen, wat betekent minder tijd en ruimte voor jezelf, minder sociale contacten en soms ook minder slaap of mentale rust.
b) Typische bronnen van eenzaamheid bij moeders
Een van de belangrijkste factoren is een verandering van het levensritme. Werk, interesses en contact met anderen worden beperkt – nu draait alles om de baby. Vooral in de eerste maanden is de zorg intensief en vraagt bijna onafgebroken aandacht.
Een andere bron is het zogeheten identiteitsverlies. Plots ben ik niet meer collega, sporter, creatieve ziel... ik ben vooral moeder. Het duurt maanden, soms jaren, voordat een vrouw zichzelf weer terugvindt. En als er in de omgeving geen vriendin of familie is die kan helpen, kan het gevoel van verlatenheid nog verder verdiepen.
Routine speelt ook een grote rol. Het dagelijkse ritme – voeden, verschonen, in slaap brengen – kan stereotiep en monotoon worden. En er is vaak niemand met wie je de grappige of moeilijke momenten kunt delen, omdat de partner vaak werkt en vrienden andere zorgen hebben.
Tot slot speelt ook de maatschappelijke druk mee. 'Moederschapsverlof is toch de mooiste periode van je leven.' Als jouw ervaring niet sprookjesachtig is, voel je misschien schaamte of schuld om je moeilijke gevoelens te delen.
c) Psychologische en sociale samenhang
Eenzaamheid verdiept emotionele dalen en kan ook het eerste signaal zijn van ernstigere problemen, zoals angstklachten of een postnatale depressie. Tegelijk is het belangrijk te beseffen dat contact met anderen niet altijd automatisch een medicijn is. Het gaat niet alleen om kwantiteit, maar vooral om de kwaliteit van relaties.
2. Je staat er niet alleen voor en eenzaamheid is geen zwakte
Het belang van delen en steungroepen
Een van de meest effectieve manieren tegen het gevoel van eenzaamheid is delen. Misschien lijkt het alsof jij dit als enige meemaakt, maar in werkelijkheid worstelen andere moeders vaak met dezelfde vragen en gevoelens. Je omringen met vrouwen in dezelfde levenssituatie kan opluchting brengen.
Speelruimtes en speeltuinen zijn ideaal om nieuwe contacten te leggen, je kind kan er met andere kinderen spelen en jij kunt met andere ouders eerst wat smalltalk voeren. Misschien zien jullie elkaar de volgende keer opnieuw en kunnen jullie voortbouwen op eerdere gesprekken.
3. Tijd voor mezelf
a) Waarom is tijd voor jezelf essentieel?
Een van de grootste uitdagingen van het moederschap is het voortdurend opzijschuiven van je eigen behoeften ten gunste van het kind. Constant 'op je hoede' zijn is op de lange termijn ongezond. Je hebt niet alleen fysieke rust, maar ook mentale nodig – intellectuele prikkels, eigen hobby's en tijd die je alleen aan jezelf besteedt.
Psychologen zeggen dat je, voor een gevoel van vervulling, ter voorkoming van burn-out en om je psychische balans te behouden, regelmatig ook iets alleen voor jezelf moet doen. Ook korte momentjes voor jezelf vergroten je geluksgevoel en energie en verminderen gevoelens van frustratie of eenzaamheid. Gun jezelf deze luxe zonder schuldgevoel.
b) Hoe ga je om met 'moederschuldgevoelens'
Moeders worden vaak geplaagd door innerlijke schuldgevoelens – het idee dat elke seconde die aan jezelf is besteed verkeerd is. Realiteit? Tevreden mama = tevreden kind en een tevreden gezin. Laat de gedachte los dat je er altijd alleen maar voor anderen moet zijn. Als je het moederschap met plezier wilt volhouden, heb je deze momentjes nodig voor je reset. Leg je omgeving uit dat je tijd voor jezelf ook voor hen neemt – en ervaar het zelf!
4. Relaties die helen: hoe zorg je voor partner-, familie- en vriendschapsrelaties
a) Communicatie met je partner en het verdelen van de zorg
Moederschapsverlof, vooral na het eerste kind, betekent een enorme belasting niet alleen voor mama, maar ook voor de hele partnerrelatie. Vaak word je niet alleen de belangrijkste verzorger van het kind, maar ook van het huishouden, en is je partner ineens eerder een helper. De sleutel is open, feitelijke maar liefdevolle communicatie over hoe je je echt voelt.
Wees niet bang het te zeggen als je niet meer kunt. Verdeel de zorg eerlijk. Ook korte momenten samen 'als partners' (film, koffie, wandeling) leggen de basis voor een tevreden samenzijn als ouders. Als je de mogelijkheid hebt, plan dan af en toe een date en praat ook over andere onderwerpen dan de kinderen.
b) Het contact met vrienden niet verliezen
Vriendschappen veranderen na de geboorte van een kind – sommigen blijven, anderen raken op afstand. Probeer om relaties te onderhouden door regelmatige telefoongesprekken te plannen of op zijn minst berichten te sturen. Wees ook open naar vrienden zonder kinderen – soms helpt hun volwassen blik je even los te komen van de zorg voor je kind.
Tip: Als een vriendschap is bekoeld, probeer dan als eerste te schrijven. Misschien leeft aan de andere kant dezelfde gedachte en is een klein berichtje of een uitnodiging genoeg om het ijs te breken...
c) De bredere familie betrekken bij zorg én plezier
Oma's, opa's, tantes, ooms – juist het familienetwerk kan een grote steun zijn. Bijvoorbeeld wanneer je opvang nodig hebt. Als je ver van familie woont, maak dan gebruik van virtueel contact en bel met je dierbaren.
Moederschapsverlof is een reis. En een af en toe gevoel van eenzaamheid of twijfel of je alles goed doet hoort daarbij. Eenzaamheid tijdens het moederschapsverlof is geen zwakte en geen uitzondering. Het is een roep om contact, delen en steun.
Sta jezelf toe alle emoties te beleven, inclusief vermoeidheid of frustratie. Aarzel niet om tijd voor jezelf vrij te maken, nieuwe vriendschappen te zoeken en te creëren, en zorg te dragen voor je partnerrelatie en andere relaties.